పదహారవ నిత్య అయిన మహానిత్యయే మహాత్రిపురసుందరి. ఈ నిత్య మిగిలిన వాటితో కలుస్తుంది. ఏవిధంగా అంటే పరమేశ్వరి అర్చనా విధానంలో దేవతను అర్చించటం ఒక పద్ధతి. అందులో ప్రతిరోజూ, ఆ రోజున ఉన్న తిథి నిత్యను పూజిస్తారు. అంటే పాడ్యమిరోజున కామేశ్వరితో మొదలుపెట్టి , వరుసగా విదియనాడు భగమాలిని, తదియనాడు నిత్యక్లిన్నా... పౌర్ణమి రోజు చిత్ర తో ముగిస్తారు. ఈ నిత్యపూజలో ప్రతిరోజూ తిథి నిత్యతోపాటుగా మహానిత్య లేదా మహాత్రిపురసుందరిని కూడా విధిగా అర్చించాలి. ఈ రకంగా పరమేశ్వరి స్వరూపమైన మహాత్రిపురసుందరి మిగిలిన అన్ని నిత్యలతో కలుస్తుంది. కాబట్టి ఆ దేవి నిత్యాషోడశికారూపా అనబడుతోంది. ఆ జగన్మాత నిత్యాయాగముతో సంతోషిస్తుంది. నిత్యమూషోడశి మంత్రరూపంలో ఉండేది. శక్తిరహస్యంలో “కోటివాజ పేయాలకన్న, షోడశియాగాల కన్న మహాషోడశి మంత్రాన్ని ఒకసారి పలికే వారి కోరికలను పరమేశ్వరి తీరుస్తుంది" అని చెప్పబడింది. అంటే షోడశి మహామంత్ర జపానికి అంత ప్రాముఖ్యత ఉన్నది అని అర్ధం.
పరమేశ్వరి షోడశకళాస్వరూపిణి. మిగలిన పదిహేను నిత్యలు ఆమెకు అంగనిత్యలే. అంగి అయిన పరమేశ్వరి వ్యష్టిగ, సమిష్టిగా షోడశనిత్యాకలారూపిణి. అందుచేతనే నిత్యాషోడశికారూపా అనబడుతోంది. ఈ పదహారుకళలలోను మహాత్రిపురసుందరి సాదాఖ్యకళ. అదే ధృవకళ, బ్రహ్మకళ, చిత్కళ. ఇదే పరమాత్మ స్వరూపం. మిగిలిన కళలు దీని నుంచే పుట్టి లయమవుతున్నాయి.
నిత్య కాలాన్ని సూచిస్తుంది. పదిహేను నిత్యలు పదిహేను తిథులరూపాలు, తిథి అంటే ఒక పగలు ఒక రాత్రి. అదే శివశక్తి స్వరూపము. పదిహేను తిథులు ఒక పక్షము, రెండుపక్షములు ఒక మాసము, ఆరుమాసములు ఒక ఆయనము, రెండు ఆయనములు ఒక సంవత్సరము
హయనాత్మా మహాదేవః ప్రజాపతిరితిస్మృతి
కాలపురుషుడే ప్రజాపతి. కాబట్టి నిత్యాస్వరూపమైన పరమేశ్వరియే కాలము.
హయనాత్మా మహాదేవః ప్రజాపతిరితిస్మృతి
కాలపురుషుడే ప్రజాపతి. కాబట్టి నిత్యాస్వరూపమైన పరమేశ్వరియే కాలము.
There are sixteen Nithyas in Mother's creation. These are called Shodasanityas. They are mentioned in Vamakeshwaratantra. They are 1. Kameswari 2. Bhagamalini 3. Nityaklinna 4. Bherunda 5. Vahnivasini 6. Mahavajreswari 7. Shivaduti 8. Quick 9. Kulasundari 10. Nitya 11. Nilapataka 12. Vijaya 13. Sarvamangala 14. Jwalamalini 15. Chitra 16. Mahanitya. In Vasishta Samhita the first Nitya is said to be Mahatripurasundari. The remaining fifteen are from Kameshwari to Chitra.
Mahanitya, the sixteenth one, is Mahatripurasundari. This Nitya merges with each one of the remaining 15 Nityas. Nitya puja is a special method of worshiping the deity. In it puja is performed every day to the Nitya of that day. That means they start with Kameshwari on Padya day, Bhagamalini on Vidiya day, Nityaklinna on the next day,... and end with Chitra on full moon day. Along with the tithi Nityas, Mahanitya or Mahatripurasundari should also be worshiped every day in this Nitya Puja. In this way Mahatripurasundari, the form of Divine Mother, joins all the other deities. So she is called Nityashodashikarupa. The Divine mother will be pleased with this Nityayagam. She is present in the form of Shodashi mantra. In Shaktirahasya it is said that the fruits of chanting shodhashi mahamantra is greater than a crore Vajapeya yagas, Shodash yagas. That explains the significance of chanting of Shodashi Mahamantra.
Divine mother is Shodashakalasvarupini(16 arts). The fifteen nityas are parts of her. The divine mother is individually and collectively (with all the 15arts) is Shodasanityakalarupini. That is why it is called Nityashodashikarupa. Out of these sixteen arts, Mahatripurasundari's art is sadakhyakala. Same as Dhruvakala, Brahmakala, Chitkala. This is the form of God. The rest of the arts are born from this.
Nitya represents passage of time. Fifteen nityas represent fifteen tithis, tithi means passage of one day and one night. That is the form of Shiva Shakti. Fifteen Tithis are a fortnight, two fortnights are a month, six months are a Aayana, and two Aayanas are a year.
Hayanatma Mahadevah Prajapatiritismriti
Prajapati is the man of time. So the Nityas are forms of Divine Mother.
