మూలాధారంలో కర్ణికమధ్యన ఉండే బిందువే కులకుండము. అతి సూక్ష్మంగా ఉంటుంది. అదే ఆ దేవి యొక్క స్థానము. అదే కుండలిని అనబడుతుంది. ఈ విషయాన్ని వివరిస్తూ శంకర భగవత్పాదులవారు తమ
సౌందర్య లహరిలోని పదవశ్లోకంలోసుధాధారాసారై-శ్చరణయుగలాంత-ర్విగలితైః
ప్రపంచం సిన్ఞంతీ పునరపి రసామ్నాయ-మహసః|
అవాప్య స్వాం భూమిం భుజగనిభ-మధ్యుష్ట-వలయం
స్వమాత్మానం కృత్వా స్వపిషి కులకుండే కుహరిణి ‖ 10 ‖
తల్లీ ! నీ పాదయుగము నుండి స్రవించు సుధాధారలచే ప్రపంచాన్ని తడిపే అమృతానికి నిధానమై, కాంతులు వెదజల్లే చంద్రుని వదిలి, నీ స్వస్థానమైన ఆధరాచక్రాన్ని చేరి అక్కడ భుజంగాకారము దాల్చి తామరదుద్దు మధ్యలో ఉన్న సన్నని రంధ్రమువలె మిక్కిలి సూక్ష్మమైన పృథివీతత్త్వమందు కుండలినీశక్తివై నిద్రింతువు, గతంలో చెప్పినట్లుగా ఆధారచక్రంలో నిద్రావస్థలో ఉన్న కుండలినీ శక్తిని జాగృతం చేసినట్లై, అది గ్రంథిత్రయాన్ని ఛేదించి సహస్రారం చేరి సుధాధారలు కురిపించి, ఆ తరువాత మళ్ళీ ఆధారచక్రంచేరి నిద్రావస్థలోకి జారుకుంటుంది.
సుషుమ్నకు ఆధారమైన మూలాధారము నందుండు కుండలిని ఆలయంగా గలది. కాబట్టి కులకుండాలయా అనబడుతుంది.
చిదగ్నికుండమే కులకుండము. అదే బ్రహ్మము. ముఖ్యప్రాణస్వరూపిణి అయిన పరమేశ్వరి నిర్వికార చిన్మాత్ర. బ్రహ్మమే నివాసస్థానముగా గలది.
Kulakunda is the point in the middle of the kernel of Mooladhara. It is very subtle. That is Divine Mothers abode. That is called Kundalini.
St. Shankara explains this10th poem of Soundarya Lahari
Sudhādhārāsārai-ścaraṇayugalānta-rvigalitaiḥ
prapan̄caṁ sinñantī punarapi rasāmnāya-mahasaḥ|
avāpya svāṁ bhūmiṁ bhujaganibha-madhyuṣṭa-valayaṁ
svamātmānaṁ kr̥tvā svapiṣi kulakuṇḍē kuhariṇi‖ 10‖
Mother! The treasure of sudhadharas oozing from your feet, the nectar that wets the whole world, leaves the shining moon and reaches your abode, the Adharachakra. It travels like a snake passing through the tiny hole and rests in the middle of the lotus. That is the Kundalini Shakti. As explained earlier if one awakens the dormant Kundalini Shakti in the Adharachakra, it rises up and unties the three knots called brahma grandhi, vishnu grandhi and rudra grandhi. Then it reaches Sahasrara and causes the rain of sudha. After that it comes down to Aadhar Chakra goes into hibernation again.
Alaya means abode. Moolaadhaara is the support for Shushumna. Moolaadhaara is her abode. Hence, she is called Kulakundalaya.
Chidagnikunda is the kula kunda. That is Brahma. Parameshwari, who is the main prana, is the ever-constant Chinmatra. She who has Brahma as her abode.
